Piše: Prof.dr Ristić A. Zoran i saradnici iz lovišta, Saveza i fakulteta
Metodom totalnog brojanja početkom aprila utvrđivano je brojno stanje srna, polna, starosna struktura, kao i trofejna struktura muških grla na osnovu odbacivanja basta sa rogovlja. Na osnovu broja viđene lanadi prilikom brojanja, izvršenog odstrela i evidentiranih gubitaka lanadi tokom godine, ustanovljen je prirast lanadi za prothodnu lovnu godinu. Na osnovu tako ustanovljenog broja lanadi i broja adultnih (rasplodnih) srna koje su dale potomstvo, izračunat je koeficijent prirasta lanadi u protekloj lovnoj godini.
Praćenje veličine prirasta lanadi od vremena lanjenja (maj), do pred lov (oktobar), osmatranjem i pretraživanjem teritorija lanjenja srna i vođenja lanadi u proleće vršeno je od strane lovočuvara. Lovočuvari su od maja do jula evidentirali srne koje su vodile lanad sa tačnim datumom kada su ih videli i koliko je koja srna vodila lanad. Eventualne gubitke na srnama i lanadi koji su se dešavali u toku letnjeg perioda, takođe su lovočuvari evidentirali.
Uzgoj srneće divljači reguliše se godišnjim planom gazdovanja lovištem, kroz izradu dinamike populacije za srne za konkretnu godinu. Osnova za izradu plana gazdovanja srnom je utvrđeno, brojanjem u aprilu, matično brojno stanje – prolećni fond, polna i starosna struktura, ali i trofejna struktura muških grla za konkretno lovište u kojima je rađen realni prirast. Za lovište u kojem je rađen realni prirast pored parametara koji su dobijani u proleće brojanjem, zatim praćenje srna koje su vodile lanad od maja do jula, vođena je uredna evidencija koliko je lanadi stradalo u letnjim mesecima (velike kiše u maju i junu kada su lanadi mala, odnosno po lanjenju, kao i usled napada predatora, na prvom mestu šakala, pa i lisica). U periodu lova, od 1. oktobra do 31. januara za svaki lokalitet na kojem smo istraživali imamo tačne podatke o odstrelu lanadi (muške i ženske), kao i odstrel srna.
Pod prirastom podrazumeva se broj lanadi kojim se svake godine povećava matično brojno stanje srna u lovištu. Ovaj prirast izražava se u procentima od broja svih ženki starijih od dve godine, koje učestvuju u rasplodu, a to je matični fond utvrđen brojanjem početkom proleća (april), nakon svih gubitaka koji su negativno uticali na istraživanu populaciju. Zbog ove činjenice se i preporučuje da se brojanje srna vrši u proleće, odnosno u aprilu, nakon svih gubitaka, jer se tada zna sa čime ćemo raspolagati u toj lovnoj godini, počev od broja bremenitih srna, broja prošlogodišnje muške i ženske lanadi koji su ostali nakon lova, pa do utvrđivanja starosne strukture kod preostalih muških grla.
Ujesen, nakon skidanja letine, u prilici smo da izvršimo kontrolno brojanje te na osnovu utvrđenog brojnog stanja, uporedimo podatke sa planiranim prirastom sa kojim smo radili planska dokumenta, i stvarnim prirastom utvrđenim pre lovne sezone (1. oktobar).
Realni prirast
Za posmatrani period u lovištu kojim gazduje Lovačko udruženje Novi Bečej, za period od 1994. do 2012. godine utvrđen je prosečan koeficijenat realnog prirasta od 0,70 lanadi po srni starijoj od 2 godine, sa maksimumom koji je zabeležen 1997. godine od 0,91 lanadi po srni i minimumom 2001., i 2012. godine od svega 0,42 lanadi po srni. Za 2012. godinu, koja će ostati zabeležena kao jedna od najsušnijih godina na ovim prostorima ovako niskim prirastom dokazano je da je imalo velikog uticaja na preživljavanje lanadi, ali ne samo klimatske prilike već i povećan broj predatora su uticali da prirast bude tako nizak.
Što se tiče odnosa polova on se kretao mu granicama od 1:1,19 do 1:1,71 u korist ženki, ili za ceo posmatrani period da je bio 1:1,43, što je zadoivoljavajuće.
Izračunavanje realnog prirasta kod srna nakon brojanja (metodom totalnog brojanja) u proleće na celoj oglednoj površini (mart-april) i uz dodavanje odstreljenih srna (koje su se lanile) i odstreljenih lanadi za svaku lovnu godinu za bperiod od 1994. do 2012. godine, onda se zapaža nešto manji prirast od 0,69 lanadi po srni starijoj od 2 godine.
I da zaključimo
Na kraju ovog razmatranja navodimo činjenice vezane za stvarni prirast kod srne:
1. Ostvareni prirast, realni prirast ili prirast pred lov, mora se pratiti i utvrđivati svake godine krajem avgusta, tokom septembra i početkom oktobra.
2. Ostvareni prirast lokalne populacije srna može značajno varirati od godine do godine, tako da smo utvrdili za lovište Novi Bečej da se kretao u dijapazonu od 0,42 do 0,91, sa prosekom za ovako dugačak period od 0,70 lanadi po srni starijoj od 2 godine, i ovakav koeficijenat se predlaže pri izradu planskih dokumenata za lovišta Vojvodinbe.
3. S obzirom da su srne vrsta divljači sa teritorijalnim ponašanjem s malim arealom aktivnosti, za mužjake je to oko 50 ha, a za ženke oko 35 ha (Nikolandić,2007), ekološke karakteristike pojedinih biotopa imaju velik utjecaj na stopu prirasta lokalnih populacija. U konkretnom slučaju ovo lovište je na neki način reprezent za većinu lovišta u Vojvodini i predloženi koeficijenat realnog prirasta se može koristiti pli planioranju i za sva ostala lovišta u Vojvodini.
4. Broj i odnos polova viđene lanadi tokom maja i juna mogu biti samo opša informacija o prirastu, ali ne i podatak za određivanje stope ostvarenog prirasta, jer proletnje/letnji mortalitet lanadi može biti i do 50 %, a jednako tako ni on nije stalan, jer varira od godine do godine.
5. Ako se tokom pet ili više godina ponavljaju velike razlike u visini planiranog i ostvarenog prirasta, treba prilikom revizije izrade lovne osnove promeniti i koeficijente planiranog prirasta.
Lovačka udruženja, odstrel srndaća u lovnom turizmu u 2013. godini
| Redni broj trofeja | Bruto težina | Bruto težina umanjena za 90 g | V = zapremina roga | CIC poena | Starost | Naplaćeno |
| Senta (39) | 443,10 | 350,50 | 150,50 | 98,90 | 5,70 | |
| Novo Miloševo (57) | 381,47 | 293,00 | 105,17 | 79,83 | ||
| Novi Bečej (87) | 431,56 | 342,49 | 112,40 | 85,29 | 6,10 | |
| Nova Crnja (22) | 442,00 | 352,00 | 151,40 | 91,54 | 6,86 | |
| Nova Crnja (36)-2012 | 438,39 | 348,39 | 164,03 | 92,67 | ||
| Nova Crnja (61)-2011 | 389,80 | 301,44 | 131,98 | 100,67 | ||
| 302 srndaća obrađeno |
Utvrđivanje „idealnog“ prirasta kod srna u lovištima Vojvodine
U lovnoj 2013/14. godini u nekoliko lovišta u Vojvodini, shodno usvojenom planu i programu naučno-istraživačkog rada Lovačkog saveza Vojvodine vršeno je istraživanje tzv. „idealnog“ prirasta kod srna.
Istraživanja su rađena u sledećim lovištima: Nova Crnja, Novi Bečej, Novo Miloševo, i naknadno su uključeni lovišta lovačkih društava Futog, Kanjiža i Rusko Selo.
Na osnovu prve godine istraživanja u prilogu dajemo rezultate do kojih smo došli. Pregled zametaka je rađen na odstreljenim srnama u januaru da bi se pravile manje greške jer se u tom periodu zametak počinje intenzivnije razvijati.
Rekapitulacija, velika neplodnost srna
Ukupno pregledano 376 srna od kojih je bilo:
86 srna sa po 1 fetusom – embrionom, što iznosi 22,87%
79 srna sa po 2 fetusa – embriuona, što iznosi 21,01%
211 srna bez fetusa – embriona. što iznosi 56,12%
Ako se posmatra ukupan broj pregledanih srna (376), i ukupan broj fetusa – embriona 244, (79 srna x 2 fetusa = 158, i plus 86 srna x 1 fetus = 86, što ukupno iznosi 244 fetusa), čini se da je broj zametaka mali, ali ako se dobijeni podaci uporede sa sličnim istraživanjima koja su rađena kod nas i u okruženju onda je evidentno da su slični predhodnim iostraživanjima. S obzirom da je ovo prva godina istraživanja, potrebno je da se nastavi sa ovom temom najmanje još dve godine, a takođe da se uključi i veći broj lovišta kako bi uzorak bio validan, ali i broj lovišta da pokrije celu Vojvodinu. Kada 244 fetusa : 376 srna = 0,649 ili zaokruženo 0,65 fetusa po srni. Ako 244 fetusa : 165 srna (koliko je bilo bremenito) = 1,478 ili zaokruženo 1,48 fetusa po bremenitoj srni je prosek.
